Wat is belangenverstrengeling?

Er is sprake van tegenstrijdige belangen als bepaalde (persoonlijke of professionele) activiteiten de verplichtingen van een bestuurslid naar de organisatie toe in gevaar brengen. Als er sprake is van een belangenverstrengeling, is het essentieel om te bepalen of het bestuurslid nog wel onpartijdig kan handelen en beslissingen kan nemen die in het belang zijn van de organisatie. 

Soorten belangenverstrengelingen

Grofweg zijn er drie verschillende soorten tegenstrijdige belangen, waaronder:

Financiële belangenverstrengeling

Tegenstrijdige financiële belangen ontstaan wanneer beslissingen van bestuursleden gepaard gaan met een persoonlijk geldelijk gewin of verlies. Dit kan betekenen dat er besluiten worden genomen die niet in het belang zijn van de organisatie, maar voor een persoonlijk gewin. Dit is zelfs de meest voorkomende financiële belangenverstrengeling.

Familiale belangenverstrengeling

Bij een familiale belangenverstrengeling kunnen de persoonlijke connecties van een bestuurslid - familieleden en vrienden - de onafhankelijkheid van beslissingen beïnvloeden. Een voorbeeld hiervan is "vriendjespolitiek", waarbij een lid de organisatie aanspoort om een bekende aan te nemen, terwijl dit niet de beste kandidaat voor de functie is.

Concurrerende belangenverstrengeling

Er is sprake van een concurrerend belangenconflict, als een bestuurslid ook een rol bekleedt in een concurrerende organisatie. Dit kan de prestaties negatief beïnvloeden en zelfs het besluitvormingsproces in gevaar brengen. Het is namelijk erg lastig om de belangen van beide organisaties te dienen.

Belangenverstrengelingen herkennen

Een standaardprocedure waarbij alle bestuursleden hun financiële en niet-financiële belangen kenbaar maken, inclusief rollen bij andere organisaties, helpt de voorzitter om te bepalen of er kans is op het ontstaan van belangenverstrengelingen in de toekomst. Het is belangrijk om deze gegevens duidelijk vast te leggen, zodat ze regelmatig kunnen worden herzien en bijgewerkt (minimaal één keer per jaar). 

Een andere methode die helpt om tegenstrijdige belangen te voorkomen, is het opstellen van gedetailleerde agenda’s die alle onderwerpen bevatten. Evenals het op tijd verspreiden van deze vergaderagenda onder de bestuursleden. Als er sprake is van een eventuele belangenverstrengeling, hebben leden de mogelijkheid om dit tijdig te melden.

Waarom het belangrijk is om tegenstrijdige belangen aan te pakken

Tegenstrijdige belangen kunnen de complete cultuur van een organisatie in gevaar brengen. Om corruptie te voorkomen en de besluitvorming te verbeteren, is het essentieel voor organisaties om over een protocol te beschikken voor het managen van belangenconflicten. 

Het herkennen van mogelijke belangenconflicten voordat ze zich voordoen, zorgt ervoor dat geen enkel lid in deze lastige situatie terechtkomt. Als er geen goede procedures zijn om tegenstrijdige belangen te herkennen en aan te pakken, zal het tevens erg lastig zijn om goede bestuurders te werven.

Beleid en procedures voor het omgaan met belangenverstrengelingen

Hieronder een voorbeeld hoe je op een goede manier met zo’n conflict omgaat: 

• Bij de aanvang van iedere bestuursvergadering vraagt de voorzitter aan de leden of er tegenstrijdige belangen zijn die ze willen melden. 
• Als een lid een belangenverstrengeling wil melden, is het belangrijk dat deze persoon aangeeft met welk agendapunt het te maken heeft. Op deze manier kan het lid zich terugtrekken van de discussie en/of een stemming.
• Indien een bestuurslid een belangenverstrengeling opmerkt terwijl er al een discussie gaande is, moet het lid in kwestie dit direct melden bij de voorzitter en zich terugtrekken.
• Als een bestuurslid een belangenverstrengeling herkent waarbij een ander lid betrokken is, maar deze persoon dit niet heeft aangegeven, moet dit worden aangekaart bij de voorzitter. De voorzitter zal vervolgens bepalen of het bestuurslid in kwestie nog deel mag nemen aan de vergadering. Het is tevens een reden voor de herziening van het protocol.