Wat is groepsdenken?

Groepsdenken is een fenomeen waarbij meerdere personen gezamenlijk beslissingen nemen, zonder kritisch te denken. De groep bereikt dan een consensus, maar staat niet stil bij de gevolgen of het overwegen van alternatieven. Ook als een beslissing ongegrond is, wordt deze geaccepteerd vanwege het gezamenlijke doel om tot een akkoord te komen. 

Kenmerken van groepsdenken

Hieronder een aantal karakteristieke kenmerken waaraan je groepsdenken kunt herkennen:

Illusie van onkwetsbaarheid

Groepsleiders kunnen het gevoel krijgen dat de groep goed presteert, omdat er geen weerwoord wordt gegeven. Dit kan leiden tot het nemen van onnodige risico’s. Er kan hierdoor een illusie ontstaan van positiviteit. 

Hoeders

Als er sprake is van groepsdenken, dan zijn er meestal leden die zich verantwoordelijk voelen om “de vrede te bewaren”. Ze hebben zichzelf de taak gegeven om de groep en hun leidinggevende te beschermen tegen informatie die de samenhorigheid kan verstoren. 

De drang om zich te schikken

Groepsdenken kan worden versterkt als leden het gevoel hebben dat ze zich moeten schikken. Met als resultaat, dat ze zich niet vrij voelen om een tegenstrijdige mening te uiten. Deze leden hebben het gevoel dat hen het zwijgen wordt opgelegd. Wat kan leiden tot onverschilligheid.

Besluiten rationaliseren

Om de samenhang van de groep te bewaren, worden waarschuwingssignalen genegeerd. Evenals de eventuele risico’s van besluiten. 

Zelf censuur

Leden stellen zichzelf terughoudend op, om bij de groep te blijven horen.

Invloed op de besluitvorming

Groepsdenken kan gevaarlijke gevolgen hebben op de prestaties en de governance van een organisatie. Het kan de besluitvorming op de volgende manieren beïnvloeden: 

• Het nemen van matige beslissingen: Groepsdenken kan leiden tot het nemen van onpraktische beslissingen, vanwege het gebrek aan tegenspraak. Leden zien hierdoor vaak optimale beslissingen over het hoofd, wat de besluitvorming in het algemeen negatief beïnvloedt. 
• Gebrek aan kritische evaluaties: Leden die afwijkende meningen negeren, creëren de illusie van een unanieme goedkeuring. Als niemand de harmonie wil verstoren, kan dit ervoor zorgen dat de nadelige gevolgen van een beslissing over het hoofd worden gezien.
• Gebrek aan innovatie: Een cultuur waarin de status quo in twijfel wordt getrokken, zorgt voor diverse perspectieven en een gezonde discussie. Als dit echter ontbreekt, blijven innovatie en unieke ideeën meestal uit.

Bemiddelingsstrategieën

Gelukkig zijn er manieren om groepsdenken te verminderen, waaronder:

Alternatieve standpunten aanmoedigen

Stimuleer leden om tegenstrijdige meningen te geven en om “out of the box” te denken. Het opbreken van grote groepen in kleinere zal tevens zorgen voor betere discussies. 

Diversiteit bevorderen

Het prioriteren van diversiteit tijdens het werven van nieuwe leden zorgt voor een team met verschillende achtergronden, vaardigheden, leeftijden en dergelijke. Iets dat discussies enorm kan verrijken.  

Training

Train managers hoe ze een groep leiden voor een optimaal besluitvormingsproces.  Zorg dat ook andere teamleden de mogelijkheid hebben om zich te ontwikkelen tot onafhankelijke denkers. Deel nuttige informatie zoals lectuur, zodat iedereen de kans krijgt eigen en geïnformeerde inzichten te ontwikkelen. 

Wijs een “devil’s advocate” aan

Groepsdenken is een natuurlijk fenomeen als reactie om ergens bij te willen horen. Het aanwijzen van een zogenaamde “devil’s advocate” die de taak heeft om allerlei bezwaren in te brengen, kan leden aanmoedigen om tegenstrijdige meningen te delen.