De beslissingen en taken van de lokale overheid hebben direct invloed op burgers. Van het ophalen van afval tot wegenonderhoud, tot bibliotheken. Dit soort zaken zijn het meest tastbaar in het alledaagse leven van mensen. Daarom moeten burgers hun mening kunnen uiten en/of de redenering achter besluitvorming van de gemeente begrijpen. Betrek je als gemeente burgers niet bij je werk, dan leidt dit tot gebrek aan vertrouwen.
Dat blijkt ook uit een onderzoek van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) waarin zij de factoren voor vertrouwen in openbare instellingen over de hele wereld onderzochten. Hieruit kwam naar voren dat slechts 52% van de Finse burgers vertrouwen had in de lokale overheid, tegenover 61% in de nationale overheid. Het verschil kwam volgens de auteurs met name door het niveau van betrokkenheid bij de lokale overheid.
In dit artikel onderzoeken we de rol die burgerbetrokkenheid speelt voor lokale overheden en delen we best practices voor betere interactie met burgers.
Wat houdt burgerbetrokkenheid bij de gemeente in?
Burgerbetrokkenheid is een wederzijdse relatie tussen de gemeenschap en beleidsmakers. Dat betekent dat de gemeenteraad open en transparantie is over zijn beslissingen en processen, en in overleg gaat met burgers over het gemeentebeleid en -projecten. Op die manier worden burgers gestimuleerd bij te dragen aan het werk van de lokale overheid.
Die betrokkenheid maakt communicatie makkelijker omdat beide partijen meer begrip hebben voor elkaars beweegredenen en aanpak. Het is de taak van de gemeente om alle belanghebbenden de ruimte geven bij te dragen aan een toekomst die voor iedereen werkt en waarin iedereen zich gehoord voelt.
Het belang van burgerbetrokkenheid
Verantwoording aan kiezers
Burgers kiezen en financieren de gemeenteraad, die op zijn beurt hun belangen vertegenwoordigt. Alleen als inwoners actief betrokken worden bij het werk van de gemeente, kunnen ze beleidsvormers verantwoordelijk houden voor hun beslissingen.
Het stimuleert ambtenaren bovendien om hard te werken en hun doelstellingen te behalen, als ze zich ervan bewust zijn dat hun beslissingen worden beoordeeld en dat ze verantwoordelijk worden gehouden voor hun beloften. Doen ze dat niet, dan kunnen burgers hen – terecht - verzoeken te werken aan die zaken.
Meer transparantie
Verantwoording afleggen betekent ook dat bestuurders transparant moeten zijn, zodat burgers in staat zijn het lokale bestuursproces te analyseren. Dit is mede belangrijk om het vertrouwen van de gemeenschap in het bestuursorgaan te vergroten.
Burgers kunnen zich namelijk zorgen maken over fraude en corruptie. Of dit nu gebaseerd is op daadwerkelijke incidenten of slechts perceptie, het ondermijnt hoe dan ook het vertrouwen van het publiek in het systeem. Een open dialoog tussen burgers en ambtenaren verkleint de kans op wangedrag bij besluitvorming aanzienlijk en geeft burgers vertrouwen dat de gemeente op een ethische en betrouwbare manier te werk gaat.
Meer tevredenheid onder burgers
Burgerbetrokkenheid geeft inwoners zeggenschap over het functioneren van de lokale overheid. Zelfs al zijn ze het niet eens met een beslissing, burgers zullen de beslissing eerder accepteren als ze bij het proces betrokken zijn en gezien hebben dat de beslissing op een eerlijke en democratische manier tot stand is gekomen.
Zijn ze niet betrokken, dan is het voor burgers niet te begrijpen hoe de gemeenteraad tot een besluit is gekomen. Dat kan hen het gevoel geven dat ze niet (goed) vertegenwoordigd worden.
Goed onderbouwde en effectieve besluitvorming
Hoewel gemeenteraadsleden meestal uit de regio zelf komen, is het voor hen onmogelijk om elk afzonderlijk probleem in de gemeente te begrijpen. Daarom is het belangrijk bij burgers langs te gaan. Zo krijgen ze inzicht in wat er gebeurt in de wijken, welk effect hun beslissingen hebben en waar de gemeenteraad zich op moet richten. Deze betrokkenheid zorgt dat gemeenteraadsleden goed geïnformeerd zijn wat bijdraagt tot besluiten die het maximale uit de beschikbare middelen haalt.
Sterkere relatie met de gemeenschap
Een goede relatie met de gemeenschap is cruciaal. Een lokale overheidsinstantie die betrokken is bij haar burgers, actief naar hen luistert en met hen communiceert, heeft zeer waarschijnlijk een sterkere relatie met haar burgers dan een gemeente die haar werk niet inzichtelijk maakt voor buitenstaanders.
Als de gemeenteraad beslissingen neemt, zonder het publiek de mogelijkheid te geven hier vragen over te stellen of hun mening te geven, dan leidt dit tot een gespannen relatie. Dat maakt het lastiger om draagvlak te creëren voor toekomstige initiatieven. Plannen zullen succesvoller zijn als de gemeenteraad burgers betrekt en rechtstreeks met hen communiceert.
Mogelijkheden voor burgerbetrokkenheid
| Soort betrokkenheid | Wat het inhoudt |
| Raadsvergaderingen | Een raadsvergadering is openbaar. Tijdens zo’n vergadering kan de gemeente geïnteresseerden de mogelijkheid geven om hun mening te uiten en die van de gemeenteraadsleden te horen. |
| Enquêtes | Een snelle manier om de mening van veel burgers te vergaren, is een enquête. Hoewel deze geen mogelijkheid biedt om te discussiëren over het onderwerp, geeft het de gemeenteraad wel inzicht in het gevoel van burgers, wat hen helpt in hun besluitvorming. |
| Raadscommissies | Een raadscommissie bereidt besluitvorming voor de gemeenteraad voor door een bepaald onderwerp uit te diepen. Burgers kunnen uitgenodigd worden hierover mee te discussiëren. |
| Social media | Een gemeente kan social media inzetten om belangrijke berichten te verspreiden maar ook om feedback en suggesties van burgers te ontvangen over lokale zaken. |
| Buurtverenigingen | Buurtverenigingen zijn goed op de hoogte van specifieke lokale issues. Deze kennis kan nuttig zijn om goed onderbouwde beslissingen voor de wijk te nemen. |
| Participatief begroten | Door burgers mee te laten beslissen over besteding van (een deel van) het gemeentebudget, krijgen ze meer zeggenschap en voelen ze zich meer verantwoordelijk voor hun gemeente. |
Drie best practices voor burgerbetrokkenheid
1. Communiceer over burgerparticipatie-mogelijkheden
Om betrokkenheid te vergroten, is het belangrijk om burgers niet alleen kansen te bieden om deel te nemen aan het werk van de gemeenteraad, maar om deze ook actief te promoten. Participatie-initiatieven mogen niet alleen maar een afvinkoefening zijn om aan te tonen dat je hebt geprobeerd de dialoog aan te gaan. Pas als burgers structureel betrokken worden en deelnemen, gaat het waarde opleveren voor de besluitvorming.
Communiceer actief over de openbare raads- en commissievergaderingen en andere openbare evenementen om te zorgen dat ze goed worden bezocht en echt worden gebruikt om inspraak te geven. Pas als je je actief inzet om deze betrokkenheid te realiseren, gaat het proces vruchten afwerpen.
2. Organiseer regelmatig inspraakavonden
Online en andere vormen van communicatie op afstand zijn nuttig om betrokkenheid te creëren, maar door burgers ook persoonlijk te ontmoeten tijdens inspraakavonden laat je zien dat je openstaat voor interactie.
Door regelmatig dit soort inspraakmomenten te organiseren, zien burgers dat je werkt aan de relatie en dat je hen wilt betrekken, zowel op momenten waarop alles goed gaat als op momenten waarop zaken uitdagender zijn.
3. Verbeter transparantie en verantwoording
De interactie met burgers is al een goede manier om verantwoordelijkheid en transparantie te creëren, maar er zijn meer mogelijkheden om deze twee essentiële zaken te bevorderen.
Een goed begin is zorgen dat inwoners vergaderingen life of online kunnen bijwonen. Door inzicht te geven in wie wat gestemd heeft en hoe een besluit tot stand is gekomen, bewijs je dat de gemeente openstaat voor controle en bereid is verantwoordelijkheid te nemen voor het besluitvormingsproces.
Conclusie
Burgerbetrokkenheid heeft verschillende voordelen voor lokale overheden. Door burgers het gevoel te geven dat zij een belangrijke rol hebben in het werk van de gemeente, help je ook de gemeenteraad. Door actieve burgerparticipatie krijgt de gemeenteraad beter inzicht in wat burgers belangrijk vinden.
Transparantie is de sleutel tot betrokkenheid, en het gebruik van een vergaderplatform als iBabs helpt lokale overheden hierbij. Hiermee kun je vergaderingen streamen en burgers ook op afstand laten bijdragen. Het houdt besluiten bij, biedt een audit trail en maakt het eenvoudig om stemuitslagen op je website te publiceren, zodat burgers gemakkelijk toegang hebben tot informatie over het werk van de gemeenteraad. Als je nu een demo aanvraagt, kun je vandaag nog ervaren hoe iBabs je kan helpen om burgers nog actiever te betrekken.
