De roep om meer transparantie bij de nationale en lokale overheid is een trend die al jaren gaande is. De invoering van de Wet Open Overheid is een van de maatregelen om hieraan tegemoet te komen.
Toch gaat het vaak nog mis. In een artikel over de financiële strop van de Floriade voor de gemeente Almere, doen 1Almere en Omroep Flevoland een poging om te analyseren waar het fout is gegaan. Dat valt niet mee, schrijven ze: “Wat niet helpt is dat de cijfers en termen in stukken van de gemeente en de Floriade BV voortdurend wijzigen. Dat maakt het lastig om ze goed te kunnen beoordelen en vergelijken.”
Meer transparantie helpt dit soort fiasco’s voorkomen en daarmee het vertrouwen van burgers te behouden. Dat maakt transparantie voor lokale overheden essentieel. Want zonder vertrouwen van de burgers is het werk van een gemeente zinloos. Dit artikel geeft een handleiding hoe je stap voor stap werkt naar een verbeterde transparantie.
Wat is transparantie voor lokale overheden?
Transparantie van de lokale overheid is de openheid waarmee een lokale overheidsinstantie of gemeente haar zaken regelt. Deze is te meten door te kijken hoeveel de burgers van de betreffende gemeente of instantie te weten kunnen komen over alle aspecten van lokaal bestuur, inclusief financiën, besluitvorming etc. Omdat lokale overheidsinstanties geld van de gemeenschap uitgeven, hebben de burgers die dit geld verschaffen, het recht om te zien hoe dit wordt besteed. In sommige gevallen moeten zij zelfs zeggenschap hebben over de werking van de gemeenteraad, omdat zij in een democratisch land het recht hebben om ambtenaren te kiezen.
Wat zijn de voordelen van transparantie bij lokale overheden?
Er zijn verschillende voordelen voor de lokale overheidsinstanties om transparanter te zijn over hun zaken, zoals:
| Voordeel | Uitleg |
| Bevordert verantwoording | Als raadsleden zich realiseren dat hun acties en beslissingen zichtbaar zijn voor het publiek, dan is de kans groter dat ze verantwoordelijkheid nemen voor hun werkzaamheden. In plaats van achterover te leunen, stimuleert transparantie ambtenaren om proactief te zijn en kiezers te laten zien hoe zij bijdragen aan het functioneren van het lokale overheidsorgaan. |
| Zorgt voor meer vertrouwen tussen gemeente en burgers | Als lokale overheidsorganisaties duidelijk zijn over waarom ze bepaalde beslissingen nemen en specificeren waaraan ze hun budget besteden, dan zorgt dit voor meer vertrouwen bij burgers. Als deze beslissingen niet openbaar zijn, kunnen mensen zich zorgen maken over de gang van zaken. Zelfs al zijn burgers het niet eens met de beslissingen, dan nog kunnen ze erop vertrouwen dat deze volgens de juiste procedures zijn genomen, zolang deze transparant en correct zijn. |
| Stimuleert burgerbetrokkenheid en publieke participatie | Transparantie is niet alleen een raam dat zicht biedt op hoe de lokale overheid werkt, maar ook een deur die toegang geeft tot betrokkenheid van burgers. Een transparante relatie staat open voor de inbreng van het publiek in zaken die hen aangaan en betrekt hen bij het werk van de gemeenteraad. Dat verbetert de relatie tussen de lokale overheid en haar burgers. |
| Helpt overheden om ethisch te handelen | Een transparante cultuur maakt dat onethisch gedrag in de lokale overheid minder kan gedijen. Heldere procedures van de gemeenteraad helpen gemeenteraadsleden om ethische keuzes te maken, omdat ze weten dat hun acties nauwkeurig worden gevolgd. |
| Zorgt voor meer begrip bij het publiek | Als er weinig of geen transparantie is, dan weet het publiek niet welke processen plaatsvinden binnen de lokale overheid. Bij gebrekkige communicatie zijn ze misschien niet eens op de hoogte van het beleid of de samenstelling van de gemeenteraad. Transparantie zorgt ervoor dat ze begrijpen hoe de gemeenteraad werkt en wat dit betekent voor hun dagelijkse leven. |
De 5 stappen om transparantie van lokale overheden te verbeteren
1. Communiceer vaker
Rechtstreekse communicatie met burgers via sociale media is een goede manier om transparantie te bevorderen en iedereen op de hoogte te houden van aanstaande vergaderingen, besluiten en andere zaken van de gemeente. Op die manier voelen burgers zich meer verbonden en betrokken bij hun lokale overheid.
Deel vergaderagenda's, livestream vergaderingen en leg vergaderprocedures vast. Zo zien burgers de democratie in werking en neem je vermoedens weg dat lokale overheidsinstanties iets proberen te verbergen. Door vergaderingen toegankelijker te maken voor burgers, bouw je vertrouwen op en verhoog je de opkomst bij vergaderingen.
2. Zorg voor online portals voor het publiek
Je website is er niet alleen omdat jij vindt dat jullie er een moeten hebben. Je kunt deze inzetten als een waardevol portaal om gemeentezaken en nuttige burgerzaken te delen.
Naast het gebruik van speciale software om jullie vergaderingen te hosten en live te streamen, kun je het makkelijker maken voor burgers om financiële verslaglegging, voortgangsrapportages over gemeenteprojecten en meer informatie over discussies en besluiten na te lezen. Je creëert ook meer transparantie door het stemgedrag van raadsleden op de website te laten zien.
Zorg wel dat de gegevens die je publiceert over het werk van de gemeente overzichtelijk, actueel en correct zijn. Burgers moeten gemakkelijk de informatie kunnen vinden die ze zoeken. Zo laat je zien dat openheid en eerlijkheid hoog in het vaandel staan bij de gemeente en dat jullie hun vertrouwen waard zijn.
3. Stimuleer een cultuur van transparantie
De lokale overheid kan alleen transparant zijn als deze cultuur binnen de hele organisatie heerst. Dit betekent dat voor iedereen die voor de gemeente werkt, van gemeenteraadsleden en backoffice medewerkers tot beveiligingspersoneel en iedereen daarbuiten, openheid en eerlijkheid geïntegreerd moet zijn in hun dagelijkse werk.
Moedig medewerkers aan om verantwoordelijkheid te nemen voor hun beslissingen en het werk dat ze leveren, en om eerlijk te evalueren wat ze beter hadden kunnen doen. Zorg dat ze fouten durven toegeven zonder bang te zijn voor represailles en beloon transparant gedrag van medewerkers.
Als duidelijk is dat transparantie wordt gewaardeerd binnen de hele overheidsinstantie, dan heeft dit impact op alle interactie met burgers en zal het vertrouwen van het publiek toenemen.
4. Geef heldere uitleg over de financiën van de gemeente
Financiën is een van de belangrijkste zaken als het gaat om transparantie verlenen over het werk van de lokale overheid. Omdat je met publieksgeld te maken hebt, moet je open zijn en laten zien dat je het verstandig en in het belang van de burgers gebruikt. Het is begrijpelijk dat mensen boos zijn over verspilling of, erger nog, corruptie.
Volgens Transparency International ervaart twee derde van de Europeanen corruptie als een probleem in hun land. Hoewel corruptie bij de lokale overheid misschien niet zo wijdverbreid is als bij de nationale overheid, heeft corruptie op lokaal niveau door de zichtbaarheid wel degelijk een aanzienlijke impact op burgers, volgens OESO. Juist daarom is het belangrijk om eventuele zorgen over corruptie weg te nemen en te werken aan een transparante en betrouwbare bestuurscultuur.
Bied daarom duidelijke en begrijpelijke financiële informatie aan burgers. Zo help je hen ook beter begrijpen hoe budgetten tot stand komen.
5. Vraag feedback van burgers
Feedback vragen is eveneens een goede stap om transparantie in lokaal bestuur te bevorderen. Als burgers hun zegje kunnen doen en de kans krijgen om hun mening, suggesties en zelfs kritiek te delen, dan laat je zien dat hun vertegenwoordigers echt bereid zijn te werken in het belang van de gemeenschap.
Door actief naar feedback te luisteren, laten gemeenten zien dat ze zich inzetten voor de belangen van de mensen die ze dienen. Dit bevordert het gevoel van vertrouwen en openheid, en burgers voelen zich daardoor meer verbonden en betrokken bij de lokale politieke processen.
Conclusie
In het huidige klimaat van verantwoording afleggen, is transparantie van de lokale overheid essentieel. Overheidsinstanties moeten eerlijk zijn over hoe zij het geld van burgers gebruiken en hoe zij hen vertegenwoordigen in de verschillende discussies en besluiten.
iBabs helpt de lokale overheid om transparant te zijn met een vergaderplatform waarmee je vergaderingen live kunt streamen, besluiten eenvoudig vastlegt en zelfs je website bijwerkt met stemgegevens van je raadsleden. Vraag vandaag nog een demo aan en ontdek zelf hoe iBabs helpt om veilige en productieve vergaderingen te houden, die transparant zijn voor jullie inwoners.
