De verschillende vormen van burgerbetrokkenheid kennen tal van voordelen. Waaronder het vergroten van het vertrouwen in het democratische proces, het stimuleren van een gemeenschapsgevoel, en de mogelijkheid om gekozen bestuursleden verantwoordelijk te houden.
In Nederland vindt bijna 70% van de bevolking dat ze onvoldoende betrokken worden bij de besluitvorming van lokale overheden. Ze raken hierdoor het vertrouwen in de samenleving en de overheid kwijt, omdat ze zich niet gehoord voelen. Veel organisaties zijn het erover eens dat er nieuwe vormen van betrokkenheid nodig zijn, om ervoor te zorgen dat burgers niet afhaken.
Het goede nieuws is dat bestuursraden de kans hebben om hier verandering in te brengen en het contact met burgers te verbeteren. Het is essentieel om dit strategisch aan te pakken. Zo werken bijvoorbeeld niet alle maatregelen om burgerbetrokkenheid te stimuleren voor iedere gemeente. Om de juiste aanpak te kiezen, zal er dus moeten worden onderzocht wat de verschillende vormen van burgerbetrokkenheid betekenen en welke voordelen ze hebben.
Dit artikel gaat uitgebreid in op de verschillende vormen van burgerparticipatie en hoe (gemeente)raden deze kunnen implementeren.
Het belang van burgerbetrokkenheid bij lokale overheden
Participatie
De lokale overheid is verantwoordelijk voor beslissingen die het dagelijkse leven van burgers beïnvloeden. Van het ophalen van afval tot de ruimtelijke ordening. Hoe minder burgers zich betrokken voelen bij het besluitvormingsproces; hoe minder vertrouwen ze hebben in het werk van het bestuur.
Uit onderzoek in Nederland, door het Planbureau voor de Leefomgeving (PLB), blijkt dat de inzet van burgers noodzakelijk is voor de acceptatie van een nieuw beleid. Burgers zijn tenslotte de mensen die begrijpen waar de echte problemen liggen. Voor raadsleden is het echter een enorme uitdaging om een goed beeld te vormen van alle problemen die spelen in de regio waar zij verantwoordelijk voor zijn. Waardoor het publiek een onmisbare bron is om hen hierover te informeren. Zij weten als geen ander wat de gemeenschap nodig heeft om deze problemen op te lossen.
Vormen van burgerbetrokkenheid
Stemmen en verkiezingen
De basis van burgerbetrokkenheid in een democratie is stemmen. Lokale verkiezingen geven burgers de kans om te kiezen wie hen en hun belangen vertegenwoordigt. Zelfs als iemand zich verder helemaal niet bezighoudt met het bestuur, is het belangrijk om zeggenschap te hebben.
Uit dit onderzoek blijkt dat de opkomst bij lokale verkiezingen enorm laag is. In 2022 werd een historisch punt bereikt, met slechts een opkomst van 50,9% bij de gemeenteraadsverkiezingen. In 2022 en 2023 was de opkomst bij de verschillende soorten verkiezingen in NL als volgt:
- 57.50% Provinciale Staten 2023
- 52.70% Waterschap 2023
- 50.90% Gemeenteraadsverkiezingen 2022
- 77.66% Tweede Kamer
Deze cijfers laten zien dat overheden manieren moeten vinden om stemmers te stimuleren deel te nemen en de burgerparticipatie te verbeteren. Stembureaus toegankelijker maken en het versturen van tijdige herinneringen (inclusief de datum van de verkiezing) kunnen hierbij helpen.
Publieke inspraak
Betrokkenheid stopt niet bij verkiezingen en om te zorgen voor een verbeterde betrokkenheid, is een continue tweerichtingscommunicatie nodig. Bijvoorbeeld door het organiseren van openbare vergaderingen.
Deze meetings kunnen op verschillende manieren worden gehouden, waaronder:
- Gemeente bijeenkomsten
- Openbare forums
- Raadsinformatie bijeenkomsten
- Raads- en commissievergaderingen
Deze bijeenkomsten bieden een platform voor burgers om naar de argumenten van de raad te luisteren over verschillende onderwerpen. Soms is het tevens een gelegenheid voor het publiek om vragen te stellen, hun stem te laten horen of voor het aanvechten van bepaalde maatregelen.
Zo krijgt de raad belangrijke feedback in handen en vaak ook alternatieve standpunten die nog niet zijn overwogen. Het laat burgers ook zien dat hun mening waardevol is en het zorgt ervoor dat ze zeggenschap hebben over de beslissingen in hun regio.
Actieve participatie
De volgende stap, na het raadplegen van het publiek, is inwoners een deel van hun gemeenschap te laten vertegenwoordigen in de raad. Dit betekent dus dat burgers zitting moeten nemen in bestuursorganen, zoals een adviescommissie. In het Reglement van orde voor de commissievergaderingen 2023 staan de regels omtrent burgercommissieleden.
Deze commissies kunnen zorgen voor verschillende invalshoeken over huidige onderwerpen, waardoor burgers en gekozen bestuurders samen beleid maken, in het belang van de gemeenschap.
Een ander voorbeeld van burgerbetrokkenheid zijn werk- of participatiegroepen. Dit is een diverse groep die samen met de gemeente een probleem gaat oplossen. Het is een methode die door verschillende soorten instanties wordt ingezet, voor het bespreken van specifieke onderwerpen en voor het verkrijgen van aanbevelingen.
Informatie delen
Transparantie is de sleutel tot betere burgerparticipatie. Een manier om dit te bevorderen, is het creëren van een proces voor het delen van belangrijke informatie. Het kan namelijk leiden tot argwaan onder kiezers, als de redenen van de raad voor beslissingen onduidelijk zijn of als het bestuursorgaan het beleid uitvoert zonder de kiezers te informeren. Een gemeente kan de activiteiten gebruiken die ze organiseren voor hun inwoners om informatie effectief te verspreiden.
De meest voor de hand liggende methode voor het delen van informatie vandaag de dag is via social media. Het is belangrijk dat iemand jullie social media-kanalen beheert die in staat is om visueel aantrekkelijke en informatieve berichten te maken, die echt aanslaan bij het publiek.
Andere essentiële methoden voor het delen van informatie zijn een website, nieuwsbrieven en samenwerkingen met lokale media om ervoor te zorgen dat berichtgevingen zo goed mogelijk worden verspreid.
Samenwerken
Tijdens het ontwikkelen van diensten of projecten kan een lokale overheid zowel burgers, bedrijven als andere betrokkenen uitnodigen om te participeren. Hierdoor kunnen personen die rechtstreeks betrokken zijn meepraten en meedenken over de manier waarop een plan zal worden uitgevoerd. Op deze manier krijgen burgers zeggenschap over beslissingen die worden genomen.
Alle soorten samenwerkingsmethoden vereisen behoorlijk wat kennis, middelen en vaardigheden om initiatieven tot een succes te brengen. Succesvolle samenwerkingen zorgen echter voor een verbetering van de leefomgeving en zijn zeker de moeite waard.
Als er nog geen initiatieven zijn in jullie raad voor dit soort samenwerkingen, is het verstandig om de tijd te nemen om relaties op te bouwen. Het beginnen met kleinere projecten is een goede manier om erachter te komen wat werkt, welke uitdagingen er zijn en of een samenwerking het behalen van een doel mogelijk maakt.
Digitale betrokkenheid
Digitale betrokkenheid is een methode waarbij kiezers direct worden aangesproken in een ruimte waar ze dagelijks komen - de online wereld. Het doorbreekt de barrières tussen de overheidsinstantie en burgers, en zorgt op een eenvoudige manier voor communicatie in beide richtingen.
Een raad kan burgers bijvoorbeeld online betrekken via:
- Online forums waar burgers ideeën, suggesties en opmerkingen kunnen achterlaten
- Interactie op social media
- Digitale enquêtes en polls om meningen te achterhalen
- E-voting over lokale kwesties, zonder de kosten die komen kijken bij het opzetten van fysieke stemlokalen
- Online contactformulieren die burgers kunnen indienen, voor het vermijden van lange wachttijden bij telefonisch contact
- Het streamen van raadsvergaderingen, zodat meer inwoners aanwezig kunnen zijn en op een laagdrempelige manier informatie kunnen opdoen over het werk van de raad
- Een board portal gebruiken zoals iBabs voor het online publiceren van stemuitslagen van raadsleden, zodat kiezers een beter beeld krijgen over hun standpunten
Digitale betrokkenheid kan een effectieve methode zijn om meningen te verzamelen van een diverse groep inwoners. Gemeenteraden dienen er tevens alles aan te doen om de digitale toegankelijkheid voor alle burgers te garanderen, zodat niemand buitengesloten wordt.
Educatieve programma’s
Raden van lokale overheden dienen zich proactief op te stellen om burgers te helpen begrijpen hoe een lokaal bestuur werkt. Gewapend met deze kennis kunnen mensen zich namelijk beter inleven in het werk van het lokale bestuur en beter begrijpen waarom beslissingen op een bepaalde manier worden genomen.
Biedt workshops en webinars aan, waarin het publiek meer te weten kan komen over de werking van de raad. Verstrek educatieve materialen op jullie website of openbare gebouwen, inclusief het gemeentehuis, om de kennis over het lokale bestuur te vergroten.
Empowerment
Een methode om het electoraat mondiger te maken, is door het publiek de bevoegdheid te geven om beslissingen te nemen over bepaalde kwesties. Door deze vorm van burgerparticipatie krijgen burgers zeggenschap en voelen ze zich meer verbonden met het lokale beleid.
Een andere methode is het implementeren van participatieve budgettering, waarbij de kiezers beslissen hoe een deel van het budget wordt toegewezen. In sommige gevallen kan een gemeente zelfs diensten geheel overdragen aan de gemeenschap, denk aan bibliotheken bijvoorbeeld.
Methoden voor burgerbetrokkenheid
| Methode | Toelichting |
| Enquêtes | Maak fysieke of digitale enquêtes zodat burgers feedback kunnen geven, wanneer het hen uitkomt. Deze methode zet ze niet voor het blok en geeft iemand de mogelijkheid om een weloverwogen antwoord te geven. Een vragenlijst helpt bij het peilen van de publieke opinie en om de behoeften van de gemeenschap te begrijpen. Tenslotte kan het zelfs leiden tot het aandragen van oplossingen voor lokale problemen. |
| Social media platforms | Social media is een directe manier om te communiceren met het electoraat. Voor het delen van informatie, het vragen om feedback en een gesprek aan te gaan. Het potentiële bereik, mede door het gebruik van hashtags, locatie tags en strategische betrokkenheid van lokale influencers, maakt dit een effectieve methode voor burgerbetrokkenheid. |
| Websites en blogs | Zorg voor een SEO site met lokale content, waarop vragen van plaatselijke bewoners beantwoord worden. Dit zorgt ervoor dat burgers jullie site zullen bezoeken, als ze informatie nodig hebben over hun gemeenschap. Plaats hier tevens evenementen, beleidsupdates en overige belangrijke informatie om burgers te betrekken. De site kan tevens worden gebruikt voor het streamen van vergaderingen voor meer transparantie. |
| Contactpersonen | Creëer een brug tussen de raad en de gemeenschap door het aanwijzen van contactpersonen. Denk aan functionarissen die een deel van hun tijd besteden aan het verzamelen van meningen, om deze vervolgens aan de raad te presenteren. Ze kunnen tevens uitleg geven over raadsbesluiten aan de gemeenschap, indien nodig. |
| Media outreach | Om de participatie van het publiek te verbeteren, is het noodzakelijk om relaties op te bouwen met de lokale tv, radio en kranten. Zo kunnen jullie verhalen en informatie delen, en kunnen raadsleden het publiek rechtstreeks aanspreken of aanschrijven. |
FAQ
Hoe kan technologie burgerparticipatie bevorderen?
Technologie zorgt voor een verbeterde toegang tot informatie, het vergemakkelijkt de communicatie met raadsleden en het zorgt voor een bredere participatie op digitale platformen, zoals e-governance. Ook kunnen dankzij technologie vergaderingen worden gestreamd, om de aanwezigheid van het publiek te vergroten. Tevens kan zo nuttige informatie worden gedeeld, zoals de geschiedenis van stemgedrag.
Wat zijn de meest voorkomende barrières voor burgerbetrokkenheid en hoe kunnen deze worden overwonnen?
Bekende barrières zijn toegankelijkheidsproblemen en wantrouwen. Om dit te overwinnen moet de kennis over burgerzaken worden verbeterd. Iedereen moet namelijk toegang hebben tot informatie en daarom moeten zowel de transparantie als het vertrouwen in het bestuur worden verbeterd.
Hoe stimuleren overheidsinitiatieven burgerbetrokkenheid?
Initiatieven voor burgerparticipatie, zoals bijeenkomsten en adviescommissies, nodigen uit tot directe participatie van burgers. Hierdoor wordt het besluitvormingsproces inclusiever en sluit het beter aan op de behoeften van het publiek.
Conclusie
Er zijn veel verschillende vormen van burgerbetrokkenheid waar jullie (gemeente)raad voordeel uit kan halen en die jullie kunnen inzetten om burgers te betrekken. Ze helpen de transparantie en het vertrouwen in het werk van de raad te verbeteren. Ze zorgen daarnaast voor een directe manier van samenwerking tussen burgers en de raad, met als belangrijkste doel het verbeteren van de leefomgeving.
Om de digitale betrokkenheid onder burgers te verbeteren, is het vergaderplatform van iBabs een moderne oplossing. Dit platform maakt het mogelijk om vergaderingen te streamen, zodat burgers kunnen zien hoe de raad te werk gaat. Het is ook mogelijk om via dit board portal vergadermateriaal op jullie website te publiceren zodat gebruikers belangrijke informatie kunnen inzien, waaronder stemverslagen. Het platform maakt het heel eenvoudig om raadsvergaderingen te organiseren en stelt leden in staat om ook vóór vergaderingen samen te werken, wat de voorbereiding verbetert. Vraag vandaag nog een demo aan van iBabs.
